Dla mnie ludzie są unikalnymi wielowymiarowymi labiryntami stworzonymi z mieszanki personalnych potrzeb, pragnień, trudności i ograniczeń w aspektach: ciała, umysłu, emocji oraz świadomości, doświadczanych na przestrzeni czasu. Człowieczą wyjątkowością jest jednak to, że potrafimy się komunikować na wysokim poziomie i jesteśmy w stanie eksplorować inne osoby na różnych poziomach głębi bez potrzeby używania przemocy. Czyli z tzw. podstawowym międzyludzkim szacunkiem, który według mnie polega na tym, by aktywnie starać się komunikować bez naruszania granic tych niewidzialnych labiryntów.
Pogadajmy o wyrażaniu zgody, by świadomie nie łamać innych. Żeby łatwiej było zapamiętać, czym zgoda jest, proponujemy akronimową nazwę:
Zgoda od SPODU
czyli:
Sprecyzowana,
Partycypująca,
Odwracalna,
Dobrowolna i
Uświadomiona.
Jest oparta na pełnym zrozumieniu i szacunku dla autonomii osoby, której dotyczy. Każdy z tych punktów jest kluczowy, by zapewnić, że zgoda jest prawdziwie wolna, przemyślana i odzwierciedla świadomą decyzję.
Sprecyzowana
Zgoda powinna być jasna i konkretna. Osoba wyrażająca zgodę musi dokładnie wiedzieć, na co się zgadza, bez żadnych niejasności czy dwuznaczności. Sprecyzowana zgoda oznacza, że wszelkie warunki, zasady, cele, a także możliwe konsekwencje są jasno określone i zrozumiane przez wszystkie zaangażowane strony. To eliminuje ryzyko, że ktoś nieświadomie zgodzi się na coś, czego nie zamierzał. Zgoda nigdy nie jest domniemana i brak „nie” NIE oznacza „tak”.
Partycypująca
Zgoda powinna być wynikiem aktywnego uczestnictwa osoby, której dotyczy. Oznacza to, że zgoda nie może być narzucona ani uzyskana w sposób bierny, np. przez samą obecność lub brak sprzeciwu. Partycypacja zakłada aktywne zaangażowanie i świadome podejmowanie decyzji przez osobę, co wzmacnia jej autonomię i poczucie kontroli nad sytuacją. Wyraża się ją słowami lub czynami, które tworzą wzajemnie zrozumiałe pozwolenie. „Nie jestem pewna”, „Nie wiem”, „Może” czy podobne wyrażenia lub cisza, NIE są wyrażeniem zgody.
Odwracalna
Prawo do zmiany zdania to kluczowy aspekt świadomej zgody. Zgoda powinna być odwracalna, co oznacza, że osoba, która ją wyraziła, ma prawo w każdym momencie ją wycofać. Bez możliwości wycofania zgody, nie można mówić o prawdziwej autonomii i wolności wyboru. Zgoda musi być dynamicznym procesem, w którym osoba ma możliwość ponownego przemyślenia i zmiany decyzji.
Dobrowolna
Zgoda musi być wyrażona bez żadnej presji, przymusu, nacisku, przemocy czy manipulacji. Dobrowolność oznacza, że osoba decyduje się na coś z własnej woli, nie czując się zmuszoną do podjęcia danej decyzji przez otoczenie, okoliczności czy inne osoby. Jeśli zgoda nie jest dobrowolna, staje się nieważna, ponieważ nie odzwierciedla prawdziwych intencji osoby. Wobec osób wyżej w hierarchii społecznej zależności służbowej nie można wyrazić dobrowolnej zgody.
Uświadomiona
Zgoda powinna być świadoma, co oznacza, że osoba wyrażająca zgodę jest w pełni poinformowana o wszystkich istotnych aspektach decyzji. Uświadomienie to nie tylko przekazanie informacji, ale także upewnienie się, że zostały one zrozumiane i że osoba ma wystarczającą wiedzę oraz jest świadoma, by podjąć decyzję. Tylko wtedy zgoda jest w pełni autentyczna i ważna. Ktoś, kto nie jest w stanie podejmować sensownych i rozsądnych decyzji, ponieważ nie są w stanie zrozumieć „kto, co, gdzie, kiedy, dlaczego, czy jak”, w której sytuacji się znajduje – NIE jest w stanie wyrazić świadomej zgody. Osoby, które śpią, bądź są w jakiejkolwiek innej wrażliwej pozycji – NIE są w stanie jej wyrazić.
A wiecie kiedy należy o niej pamiętać? Proponujemy we wszelkich interakcjach międzyludzkich, a szczególnie w relacjach bliskich. Zamiast zakładać czy można coś, czy nie można, polecamy po prostu zapytać o zgodę, zamiast potem błagać o przebaczenie lub żałować straconego czasu.
Najlepsze komentarze (0)